Պոլսի համայնքը ունի մեկ ղեկավար

Պոլսի Հայոց պատրիարքի փոխանորդ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը Ալին Օզինյանի հետ զրույցում անդրադարձել է Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝ ապրիլի 23-ի ուղերձին և դրանից անմիջապես հետո վարչապետի ու արտգործնախարարի հետ ունեցած իր հանդիպումներին՝ ընդգծելով կրոնապետի՝ Պոլսի հայ համայնքի միակ ղեկավարը լինելու փաստը: Արքեպիսկոպոս Աթեշյանը անդրադարձել է նաև իսլամացված հայերի և Պատրիարքարանի հետ նրանց հարաբերությունների հարցերին: - Սրբազան, շատ ուրախ ենք Ձեզ ողջունելու ՍիվիլՆեթում: - Նմանապես: - Վերջին օրերին օտարերկրյա, ինչպես նաև թուրքական և հայկական մամուլում մեծապես քննարկվել է Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի՝ ապրիլի 23-ի ուղերձը, որից հետո Դուք հանդիպումներ եք ունեցել և՛ Էրդողանի, և՛ արտաքին գործերի նախարարի հետ: Այս հանդիպումներում Ձեզ ուղեկցում էին հայ համայնքի ներկայացուցիչներ: Վերջիններս ընտրվել էին Ձե՞ր, թե՞ պետության կողմից: - Ո՛չ: Ամեն անգամ, երբ հրավիրվում եմ մայրաքաղաք Անկարա՝ լինի վարչապետի կամ նախարարների կողմից, ես ընտրում եմ այն անձանց, որոնք ուղեկցելու են ինձ, և ամեն անգամ պարտադիր չէ, որ նույն անձինք լինեն: Նրանք հայ համայնքի առաջատար գործիչներ են՝ բարերարներ կամ ազգային գործիչներ, որոնք հանդիպումներին մասնակցում են որպես հայ համայնքի ներկայացուցիչներ: Օսմանյան կայսրության շրջանից ի վեր պետությունը ճանաչել է հոգևոր առաջնորդին՝ նրան անվանելով «Ջեմաաթ Բաշը», և նրա հետ էին պաշտոնական հարաբերությունները: Կրոնապետն էլ իր հետ տանում է այն մարդկանց, որոնք տվյալ նյութին տեղյակ են: Սակայն որոշումը մերն է: - Սրբազան Հայր, Ձեր հանդիպումներից հետո թուրքական մամուլը Ձեզ ուղեկցող անձանց մասին գրել է, որ նրանք համայնքի ղեկավարներն էին, աշխարհիկ համայնքի: Ինչո՞ւ է թուրքական պետությունը այդպես ցանկանում ընկալել: Նման ծրագրեր կա՞ն, որ Պոլսի համայնքը բացի Պատրիարքարանից պետք է ունենա նաև այլ կառույց, թե՞ դա ուղղակի թուրքական մամուլի սխալն է: - Ո՛չ, դա թուրքական մամուլի սխալն է: Այդպիսի աշխատանք չկա: Յուրաքանչյուր համայնքային գործիչ ղեկավարում է մի հիմնադրամ, օրինակ՝ հիվանդանոցի հոգաբարձության ատենապետը Պետրոս Շիրինօղլուն է: Սակայն համայնքի ղեկավարը մշտապես հոգևոր առաջնորդն է, որը որպես ներկայացուցիչ է ուղարկում ատենապետին: Նա էլ ներկայացնում է համայնքն ու Պատրիարքարանը: Պատրիարքարանն է որոշում այդ անձանց: Ոչ մի հաստատություն կամ անհատ ինքնագլուխ չի կարող ներկայացնել համայնքը, քանի որ կենտրոնը Պատրիարքարանն է, և կրոնապետը համայնքի ղեկավարն է: Այս դեպքում այնպես եղավ, որ ուշադրությունը Պետրոս Շիրինօղլուի վրա է: Այսօր Յեդիքուլեի Սուրբ Փրկիչ հիվանդանոցի հոգաբարձության ատենապետը պարոն Շիրինօղլուն է, սակայն եթե վաղը ատենապետը փոխվի, այդ անձը պետք է լինի համայնքի առաջատար ներկայացուցիչը: - Երբ Դուք ողջունեցիք Էրդողանի ուղերձը, դա արեցիք Պատրիարքարանի անունից, այդպես չէ՞: - Պատրիարքարանի և համայնքի, որովհետև կրոնապետը միակ անձն է, որը կարող է համայնքի անունից խոսել: Ոչ մի հաստատություն կամ անհատ չի կարող խոսել համայնքի անունից: Այդ դեպքում ինքն իրեն է ներկայացնում: - Սրբազան, համայնքն ունի տարբեր խնդիրներ, որոնք կապված են և՛ կալվածքների, և՛ եկեղեցիների հետ, սակայն վերջին ժամանակներում տեսնում ենք, որ թաղային խորհրդի ընտրություններում շահարկումներ են լինում: Ի՞նչ եք կարծում՝ ժամանա՞կն է փոխել ընտրությունների կարգը, նման խնդիր հասունացե՞լ է: - Իրականում այս ընտրությունների հարցում հանցավորը մենք ենք, որովհետև մեր հաստատությունների ղեկավարների մեծամասնությունը համախմբվեց մեկ ընդհանուր ընտրության գաղափարի շուրջ՝ շրջանային ընտրությունների: Այսինքն՝ Պոլիսը բաժանվեց երեք շրջանի՝ այնպես, որ յուրաքանչյուր շրջանի մեր հայ զավակները ընտրելու և ընտրվելու իրավունք ունենան: Սակայն մյուսները դիմեցին նախարարություն՝ ասելով, որ ո՛չ, թող ընտրություններն անցկացվեն թաղերում, թաղերի բնակչությունն ընտրի թաղային խորհուրդը: Սակայն թաղեր կան, որոնցում 10 հոգի կա, թաղեր էլ կան՝ 100 հոգի: Մյուսներում էլ, ինչպես օրինակ Ֆերիքյոյում՝ 30 հազար, Բաքըրքյոյում՝ 15 հազար հոգի: Մենք ցանկացանք այդ 10 կամ 100 հոգուն միացնել շրջանային ընտրությունների շրջանակում, սակայն քանի որ նախարարությունը հայտնվեց երկու տարբեր դիմումների միջև, հետաձգեց հարցը: Նախարարի խոսքով՝ իրենք կարող էին երկու ժամում որոշում ընդունել և մեզ պարտադրել իրենց ուզածը, սակայն ցանկանում են, որ մենք համաձայնության գանք ընտրությունների անցկացման մեկ տարբերակի շուրջ: - Այսինքն՝ լուծումը պետք է կայացներ հայկական համայնքը, ոչ թե պետությունը: - Նախարարը բացահայտ ասաց. «Նայեք՝ որքան դիմում ունեմ սեղանիս: Եթե ամեն մեկին տարբեր մոտեցում ցուցաբերեմ, չեմ կարող ձեզ ընտրությունների անցկացման արտոնություն տալ»: - Իսկ ինչո՞ւ է համայնքն այդքան բևեռացված և չի կարող մեկ գաղափարի շուրջ համախմբվել: - Սա մեզ համար նորություն չէ, միշտ էլ այդպես է եղել, խմբավորումներ են եղել: Երբեք չենք կարողացել միասին լինել և միավորվել: - Իսկ այդ հարցին առաջիկայում լուծում կգտնվի՞: - Պետք է գտնվի: Մենք նախարարությանը բացատրեցինք, որ համայնքի կենտրոնը Պատրիարքությունն է և համայնքի ղեկավարը, ինչպես Օսմանյան ժամանակներում, հոգևոր առաջնորդն է, հետևաբար անհրաժեշտ է նրա հավանությունը: Եվ հենց Պատրիարքարանը համայնքում քննարկումներից հետո պետք է առաջարկ պատրաստի և ներկայացնի նախարարություն: Եվ նախարարությունը հավանություն տվեց այդ գաղափարին՝ ասելով, որ Պատրիարքարանն է համայնքի կենտրոնը:Նախարարությունից ասացին, որ իրենք որևէ արգելք չեն դնում. արգելք դնողը մենք ենք: - Սրբազան, կցանկանայի այժմ խոսել գաղտնի կամ ծպտյալ հայերի, իսլամացված հայերի մասին: Արդյոք շա՞տ են դիմում Պատրիարքարան և ցանկանո՞ւմ են փոխել իրենց կրոնը: Մեկ-երկու տարի առաջ մի հարցազրույցի ժամանակ Դուք ասել եք, որ Թուրքիայում մեծ թվով իսլամացված հայեր կան, որից հետո խնդիրներ առաջացան: Պատմեք, խնդրում եմ, Ձեր հայտարարության ու դրան հետևած զարգացումների մասին: - Կան մարդիկ, որոնց տատը կամ պապը հայ են, սակայն 1915-ից հետո ինչո՞վ են նրանք իրենց հայ զգում: Եթե հայ են, ուրեմն պահանջում եմ, որ դիմեն Պատրիարքարան և անցնեն վեց կամ մեկ ամսվա դասընթացներ, ինչպես ես կորոշեմ, քրիստոնեության, հայ եկեղեցու մասին: Դասընթացների ավարտին այդ անձը պետք է իր անձնագրում փոխի կրոնը և քրիստոնյա գրվի: Այդ դեպքում կդառնա հայ եկեղեցու անդամ: Իսկ այն, որ ասում են՝ «տատս, պապս հայ են», ես այդպիսի բաներ չեմ ընդունում: - Դիմողները շա՞տ են: - Ո՛չ: Հիմա ասում են 1 մլն հայ կա՝ նկատի ունենալով 1915թ. սպանվածների կամ վերապրածների սերունդներին: Սակայն ինձ կամ եկեղեցու համար ի՞նչ օգուտ նրանից, որ պարզապես ասում են՝ «մայրս, տատս, պապս հայ էին»: Դրանո՞վ պետք է ուրախանամ: - Այսինքն՝ խոսակցության մեջ ասում են, սակայն գործի չեն անցնում: - Ո՛չ, չեն դիմում Պատրիարքարան: Մի խնդիր կար Տիգրանակերտի հետ կապված: 1000 հոգի հայ կար, սակայն ինչո՞ւ ոչ ոք ինձ չդիմեց: Մեկ հոգի է ինձ դիմել Տիգրանակերտից, բացի նրանից, որ 15 տարի առաջ ես 7-8 հոգի հայ եմ դարձրել ու ամուսնացրել հայերի հետ: Ադիյամանից աղջիկներ են բերել և տեղավորել հայկական Գալֆայան վարժարանում: Իհարկե, սրանք տարբեր օրինակներ են. «Իմ արմատը հայկական է, ես էլ հայ եմ» ասածը ես չեմ ընդունում, որովհետև իմ թվերը դրանից չեն ավելանում: Լավ, ասում եմ, եկեք Պատրիարքարան, մկրտվեք: Ասում են՝ մկրտվենք, բայց թող մեր անձնագրի մեջ որպես կրոն իսլամը նշվի: Ի՞նչ է, պիտի երկու կրոնի՞ց օգտվեք: - Այսինքն՝ պաշտոնապես չեն ուզում կրոնափոխ լինել: - Ո՛չ, չեն ուզում, երկու կրոնից են ուզում օգտվել, բայց դա հնարավոր չէ: Կամ ցանկանում են ընդհանրապես դատարկ թողնել կրոնի տողը: [...]